Ναρκοληψία

Τι είναι η ναρκοληψία;

Η ναρκοληψία είναι μια νευρολογική διαταραχή, η οποία επηρεάζει βαρύτατα τον έλεγχο του ύπνου και της εγρήγορσης. Οι άνθρωποι με ναρκοληψία βιώνουν υπερβολική ημερήσια υπνηλία και ανεξέλεγκτα επεισόδια ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, παρά τις επαρκείς ώρες ύπνου. Αυτές οι απότομες «επιθέσεις» ύπνου μπορεί να συμβαίνουν κατά τη διάρκεια κάθε είδους δραστηριότητας – ακόμη και σε εκείνες που κάποιος πρέπει οπωσδήποτε να είναι σε πλήρη εγρήγορση π.χ. στην οδήγηση.

Ποιοι εμφανίζουν ναρκοληψία;

Περίπου 1 στους 2.000 ανθρώπους πάσχει από ναρκοληψία. Ο κίνδυνος εμφάνισης ναρκοληψίας είναι ακόμη μεγαλύτερος σε συγγενείς πρώτου βαθμού των ναρκοληπτικών ασθενών (δηλαδή, τους γονείς, τα αδέλφια, τους απογόνους) . Η ναρκοληψία μπορεί να εμφανιστεί σε ανθρώπους όλων των ηλικιών, αλλά το κύριο σύμπτωμα αυτής (η ημερήσια υπνηλία) ξεκινά συνήθως στην εφηβεία ή στη δεκαετία των είκοσι.Στις περισσότερες περιπτώσεις, η ναρκοληψία είναι αδιάγνωστη και φυσικά ο ασθενής δεν έχει λάβει ποτέ κάποια ανάλογη θεραπεία. 

Τι προκαλεί ναρκοληψία;

Οι επιστήμονες έχουν ανακαλύψει ότι οι άνθρωποι και τα ζώα με ναρκοληψία παρουσιάζουν στον εγκέφαλο μια απώλεια ενός νευροπεπτιδίου που ονομάζεται υποκρετίνη ή ορεξίνη. Αυτή η ανεπάρκεια καθιστά ασαφή τα όρια μεταξύ ύπνου και εγρήγορσης, η οποία αποτελεί τη βάση σε πολλά από τα συμπτώματα της ναρκοληψίας. Οι αιτίες που προκαλούν ναρκοληψία μπορεί να είναι γενετικές αλλά και επίκτητες (π.χ. νευρολογικές-νευροεκφυλιστικές νόσοι).

Ποια είναι τα συμπτώματα της ναρκοληψίας;

Τα συμπτώματα της ναρκοληψίας περιλαμβάνουν: 

• Υπερβολική ημερήσια υπνηλία (EDS) : Σχεδόν όλοι οι ασθενείς με ναρκοληψία βιώνουν αυτό το σύμπτωμα. Σε γενικές γραμμές, η ημερήσια υπνηλία παίζει σημαντικό και επιβαρυντικό ρόλο στις συνήθεις καθημερινές δραστηριότητες (εργασία, σχολείο, κλπ.), είτε έχουν είτε δεν έχουν οι ασθενείς επαρκή ύπνο τη νύχτα. Οι άνθρωποι με ημερήσια υπνηλία αναφέρουν ψυχική θολότητα, έλλειψη ενέργειας και συγκέντρωσης, διαταραχές στη μνήμη, καταθλιπτική διάθεση ή ακραία/υπερβολική εξάντληση. 

• Καταπληξία : Αυτό το σύμπτωμα χαρακτηρίζεται από μια ξαφνική απώλεια του μυϊκού τόνου που οδηγεί σε αισθήματα αδυναμίας και απώλεια του εκούσιου ελέγχου των μυών. Ο μυϊκός τόνος χάνεται στην αντίδραση έντονων συναισθημάτων, όπως γέλιο, έκπληξη ή θυμό. Συμβάντα καταπληξίας μπορεί να συμβαίνουν ανά πάσα στιγμή κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης. Η σοβαρότητα των συμβάντων αυτών κυμαίνεται από μια σύντομη κάμψη των γονάτων ή χαλαρότητα στο σαγόνι μέχρι ολική παράλυση με πτώση στο έδαφος. Η καταπληξία συνήθως διαρκεί από λίγα δευτερόλεπτα έως αρκετά λεπτά. Η συχνότητα των συμβάντων καταπληξίας ποικίλει από μερικά στη διάρκεια της ζωής σε πολλά ανά ημέρα. Η καταπληξία εμφανίζεται σε ποσοστό τουλάχιστον 60% των ατόμων με ναρκοληψία. 

• Διαταραγμένος νυκτερινός ύπνος : Αυτό το σύμπτωμα παρουσιάζεται σε ποσοστό 60% έως 90% των ασθενών. Ο ύπνος συνήθως είναι ελαφρύς και κατακερματισμένος από πολλές αφυπνίσεις.

• Υπνική παράλυση : Αυτό το σύμπτωμα παρουσιάζεται συνήθως στην πρωινή αφύπνιση και χαρακτηρίζεται από προσωρινή αδυναμία κίνησης ή ομιλίας (ακόμη και ανοίγματος των οφθαλμών). Υπάρχει συχνά η αίσθηση ότι ο ασθενής δεν είναι σε θέση να αναπνεύσει, κάτι που μπορεί να είναι τρομακτικό. Τα επεισόδια της παράλυσης ύπνου συνήθως υποχωρούν μέσα σε λίγα λεπτά και βιώνονται από περίπου 60% των ναρκοληπτικών ασθενών. 

• Ψευδαισθήσεις : Συνήθως, αυτές οι παραληρητικές εμπειρίες είναι ζωντανές και συχνά είναι τρομακτικές. Οι ψευδαισθήσεις εμφανίζονται κατά την έναρξη του ύπνου (υπναγωγικές) ή κατά την αφύπνιση (υπνοπομπικές). Παραδείγματα αποτελούν η αίσθηση κάποιου ατόμου ή παρουσίας στο χώρο που βρίσκεται ο ασθενής, η αίσθηση θορύβων, ομιλιών, τα αισθήματα του μετεωρισμού και η αίσθηση ότι τον αγγίζει ένα πρόσωπο ή ένα αντικείμενο που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Ψευδαισθήσεις αυτού του είδους συμβαίνουν σε ποσοστό περίπου 60% των ασθενών με ναρκοληψία. 

Πώς γίνεται η διάγνωση της ναρκοληψίας;

Η διάγνωση της ναρκοληψίας γίνεται μετά τη μελέτη ενός λεπτομερούς ιατρικού ιστορικού και ενός ιστορικού του ύπνου, τη φυσική εξέταση και τη μελέτη του ύπνου (η οποία εκτελείται σε κέντρα για διαταραχές ύπνου). 

Δύο δοκιμές που θεωρούνται απαραίτητες για την επιβεβαίωση της διάγνωσης της ναρκοληψίας είναι η πλήρης πολυπαραμετρική μελέτη ύπνου (PSG) και η πολλαπλή δοκιμασία λανθάνοντος χρόνου επέλευσης ύπνου (MSLT). Το PSG είναι μια ολονύκτια δοκιμασία που λαμβάνει συνεχείς πολλαπλές μετρήσεις, ενώ ο ασθενής κοιμάται, με σκοπό να καταγράψει πρωτοπαθείς διαταραχές του ύπνου. Ένα PSG μπορεί να βοηθήσει να αποκαλύψει ανωμαλίες στον ύπνο REM που παρατηρούνται συνήθως σε ναρκοληπτικούς ασθενείς και μπορεί να αποκλείσει την πιθανότητα ότι τα συμπτώματα ενός ατόμου προκύπτουν από κάποια άλλη πάθηση. Οι περισσότεροι ναρκοληπτικοί ασθενείς παρουσιάζουν διαταραχές στο φυσιολογικό ύπνο με συχνές αφυπνίσεις. 

Η MSLT εκτελείται κατά τη διάρκεια της ημέρας για να μετρήσει την τάση ενός ατόμου να αποκοιμηθεί και να καθορίσει αν μεμονωμένα στοιχεία του ύπνου REM εισβάλλουν σε ακατάλληλες στιγμές κατά την εγρήγορση. Στο πλαίσιο της δοκιμής, ένα άτομο καλείται να λάβει πέντε μικρούς ύπνους, συνήθως 2 ωρών ο καθένας. Οι ναρκοληπτικοί ασθενείς γενικά κοιμούνται σε κάθε ευκαιρία. Μπορούν επίσης να αποκοιμηθούν μπαίνοντας πολύ γρήγορα σε ύπνο REM, γνωστό ως περίοδο έναρξης-ύπνου REM (SOREMPs). Επομένως, όποτε είναι δυνατόν, τα φάρμακα που μειώνουν την ποσότητα του ύπνου REM, όπως οι παράγοντες προαγωγής/ευόδωσης της αφύπνισης και τα αντικαταθλιπτικά, θα πρέπει να διακόπτονται για τουλάχιστον 2 εβδομάδες πριν από τη δοκιμασία. 

Πώς αντιμετωπίζεται η ναρκοληψία;

Η θεραπεία της ναρκοληψίας αποσκοπεί στη βελτίωση της εγρήγορσης κατά τον επιθυμητό χρόνο της ημέρας με βάση τις ανάγκες και τον τρόπο ζωής του ατόμου. Οι άνθρωποι με ναρκοληψία πρέπει να μεγιστοποιήσουν την ποιότητα και την ποσότητα του ύπνου, υιοθετώντας/τηρώντας κανόνες υγιεινής ύπνου. 

Εκτός από τους κανόνες υγιεινής του ύπνου, φάρμακα για την προώθηση/ευόδωση της αφύπνισης συνταγογραφούνται συχνά για τη βελτίωση της ημερήσιας υπνηλίας. Παραδείγματα περιλαμβάνουν τη μοδαφινίλη, τις αμφεταμίνες, κάποια αντικαταθλιπτικά και το sodium oxybate. (Xyrem®). 

Η ναρκοληψία μπορεί να είναι μια εξουθενωτική διαταραχή που επηρεάζει την ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργήσει σε όλες τις πτυχές της ζωής του, όπως στο σχολείο, το σπίτι, στην εργασία και την οδήγηση ή στον χειρισμό μηχανημάτων. Οι εκπαιδευτικοί και οι εργοδότες συχνά θεωρούν τους ναρκοληπτικούς ασθενείς ως οκνηρούς και ανθρώπους χωρίς κίνητρα. Οι άνθρωποι με ναρκοληψία αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για τροχαία ατυχήματα, επαγγελματικούς κινδύνους και χαμηλές σχολικές επιδόσεις. Ως εκ τούτου, απαιτείται η έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, τα οποία γίνονται μόνο σε κέντρο διαταραχών ύπνου με εμπειρία σ’ αυτή την πάθηση.